درختان و گیاهان مختلفی وجود دارند که از آنها سقز به دست میآید و سقز استخراج شده از بعضی گونهها تجارتی میباشد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه درخت مولد سقز (بُطم اخضر – بنه) اشاره شده است.
نام علمی: Pistacia khinjuk Stocks
نام فرانسهی درخت: Lentisque de Bombay
نام فرانسه سقز : Terebanthine de perse
نام انگلیسی درخت: Persian turpentine tree
نام انگلیسی سقز: Persian turpenthine
نامهای دیگر درخت به فارسی و در کتب طب سنتی، کُلخونک، بُطم اخضر، بنه، بَن، بَنَک، آقوزوَن، کروون، داربَن و کَسووَن نامیده شده است.
تیره گیاه: پسته Anacardiaceae
نوع گیاه: درخت
مشخصات ظاهری: درختی است به ارتفاع حدود ۴ متر گاهی موارد بیشتر با پوستی صاف و برگهای شانهای فرد و هر برگ مرکب از ۱ تا ۳ برگچهی تخم مرغی شکل میباشد. میوهاش شبیه پسته با این تفاوت که گرد، فشرده و نوکدار است.
سقز: صمغی است که بر اثر ایجاد شکاف توسط انسان بر تنهی درخت استخراج میشود. در بعضی موارد شکاف یا زخمهایی بر اثر برخورد درختان به یکدیگر یا بر اثر عوامل طبیعی به وجود میآید که از این شکاف یا زخمها نیز صمغ تراوش میشود که در ابتدا حالت میعان و خمیری دارد. صمغی که به زمین ریخته و با خاک مخلوط میشود را سقز تلخ مینامند. نوع مرغوب سقز تصفیه شده به رنگ سفید شیری یا سفید شفاف میباشد.
طبیعت سقز: طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن نسبتاً گرم و خشک است.
رویش جغرافیایی: در اغلب کشورها خصوصاً کشورهای سوریه، عراق، افغانستان، هند و در ایران بیشتر در ارتفاعات زاگرس و در استانهای کردستان، لرستان، خوزستان، فارس، کرمان، خراسان جنوبی و یزد انتشار دارد.
ترکیبات شیمیایی سقز: دارای اسانس روغنی فرّار و ترکیباتی شبیه تربانتین است.
نحوه مصرف سقز: معمولاً به صورت جویدن استفاده میشود.
خواص درمانی: جویدن آن تقویت کننده دستگاه هاضمه و تمیزکننده کلیهها، مقوی معده و تنقیه حلق از اخلاط لزجه، مدر و ضد عفونی کننده مجاری ادراری، اشتهاآور و هضم کننده غذا، برطرف کننده حالات التهابی و تقویت کننده لثه میباشد. در ضمن برای تقویت حافظه نیز مفید است. در استعمال خارجی استفاده از آن به صورت ضماد برای التیام اعضای شکسته مؤثر و در رویانیدن گوشت زخمها نیز مفید میباشد.
منابع و مآخذ:
- گیاهان دارویی (دکتر زرگری، علی)
- معارف گیاهی (میرحیدر، حسین)
- شناخت گیاهان دارویی و معطر ایران (دکتر مظفریان، ولیالله)
- مرجع کامل گیاهان دارویی و معطر (مهندس فرزاد، محمدعلی)
- شفا (دکتر رجحان، محمدصادق)
- خوردنیهای شفابخش و مضرات آنها (نعیمی، محمدحسن)
- از سیر تا پیاز (دکتر پورعبدالله، عبدالله)
- آلوئهورا گیاه هزار درمان (مهندس موسوی، فخرالسادات / استکی، معصومه)
- اسرار گیاهان دارویی (حاجی شریفی، احمد)
- گیاهان معجزهگر (دکتر خوشبین، سهراب)
- سیاهدانه، دانه شفابخش (نویمایر، یوزف)
- اطلس مصور گیاهان دارویی (کیانی، کاظم)
- فرهنگ جامع کلینیکی گیاهان دارویی (دکتر اکبرزاده پاشا، حجتالله)
- گزیده گیاهان دارویی (دکتر صمصام شریعت، سید هادی)
- خواص طبیعی میوهها و سبزیجات (دکتر آذر، ماهیار / دکتر اصلانآبادی، سعید / دکتر اصلانآبادی، ناصر / دکتر امام، مهدی / دکتر پادراد، سوزان / دکتر حسینپناه، رامین / دکتر ساداتیان، سید اصغر / خلاصی، مرجان / دکتر علویان، سید موید / دکتر فلسفی، حمیده / دکتر قاضیزاده، شیرین / دکتر لسان پزشکی، محبوب / دکتر هاشمی، سونیا)
- فرهنگ مصور گیاهان دارویی (رحیمینیا، مصطفی)
- طب الصمصام (صانعی، صمصام)
- گیاهان دارویی شاخص در پزشکی و صنایع (دکتر قاسمی دهکردی، نصرالله)
- دایره المعارف گیاهان دارویی (دکتر کرمعلی، جواد)
- گیاهان دارویی (ولاگ، ژان / استودولا، ژیری)
- گیاهان دارویی و نحوه و کاربرد آنها (استاد خسروی، سید مهدی)
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.